Od 1991. godine sve izabrane francuske vlade su vodile politiku koja je išla u korist srpskog agresora. Veliki broj stranih promatrača i novinara, koji su se zadesili na prostoru Bosne i Hercegovine u toku agresije, svjedočio je francuskoj diskriminaciji u odnosu na nesrpsko stanovništvo koja se odvijala pod plaštom “humanitarne” politike, koju je podržavala Francuska, a koja je prikrivala srpsko teritorijalno osvajanje i etničko čišćenje.
Tokom cijelog rata Francuska politika je odbijala osuditi srpsku ratnu doktrinu, kao i politiku Slobodana Miloševića.
Francuski predsjednik Fransoa Miteran (na toj funkciji je ostao sve do 17. maja 1995. godine) je od samog početka vodio diplomatiju u korist Beograda, protivio se priznanju Slovenije, Hrvatske i BiH i pored svih strahota koja je srpska ratna mašinerija vodila. Nakon njegove smrti 1996. godine dokazano je da je podržavao “staru Francusku ideju od 1918. godine koja je podrazumijevala srpsku dominaciju na Balkanu”.
Na vojnom planu, uloga “plavih kaciga” se procjenjivala u Francuskoj kao sredstvo da se stanje na terenu zamrzne u korist Srba i tako učvrste njihova osvajanja. Shvativši koje prednosti za njihovu politiku imaju “plave kacige” Francuska je veoma brzo za sebe (uz Veliku Britaniju) obezbijedila najveći kontigent trupa, kao i glavna komandna mjesta i položaj glnavnokomandujućeg UN trupa u BiH.
Funkciju “komandanta armije” dodijeljena je predsjedniku Francuske na osnovu člana 15. ustava, što mu je omogućilo direktno komandovanje njenim akcijama i kontrolu upotrebe sile, pa i one koju odobravaju snage UN-a. Zbog toga je tokom cijelog rata onemogućavano razoružanje srpskih paravojnih formacija, povratak izbjeglica, pristup opkoljenim zonama i koncentracionim logorima, sloboda kretanja humanitarnih konvoja i sl. Samim time olakšan je put srpskoj vojsci da vrši etničko čišćenje a najgore od svega zauzme “zaštićene zone”, što se na kraju desilo sa Srebrenicom u julu 1995. godine. Rezolucija br. 771 Vijeća sigurnosti UN-a od 13. avgusta 1992. godine osudila je praksu etničkog čišćenja.
Američki Stejt dipartment je 30. decembra 1994. godine naveo da su “bosanski Srbi istjerali iz kuća, ubili ili zatvorili 90% od 1,73 miliona nesrba koji su prije rata živjeli na teritoriju koji je danas u njihovim rukama…” Niti jednim izvještajem u toku rata Francuska politika nije osudila srpsku etničku politiku.
U novembru i decembru 1992. godine organizacija “Ljekari svijeta” iz Pariza upozorila je na “srodnost srpske prakse etničkog čišćenja sa nacističkim aktivnostima iz tridesetih godina kao i da koncept velikog Rajha i velike Srbije imaju istu filozofiju”. Francuska štampa je pisala “da posjeta francuskog i britanskog ministra vanjskih poslova Beogradu 4. decembra 1994. godine čudno podsjeća na posjetu Minhenu 1938. godine.” Jedino je Žak Delor (predsjednik Evropske komisije) u emisiji posvećenoj Evropi u Briselu 26. aprila 1994. godine naglasio “da je smiješno držanje zapadnih vlada pred jugoslavenskom tragedijom i da ako se ne zaustavi bolest ona će se proširiti cijelom Evropom. “Stid me je srpske ideologije zla. Osjećat ću je do kraja života”, naglasio je Delor.
Kada je američka štampa 28. septembra 1992. godine otkrila da je 3 000 zatvorenika Bošnjaka izmasakrirala srpska vojska pored Brčkog, tokom maja i juna 1992. godine i kada su otkrivene sve strahote koncentracionih logora, pod pritiskom javnog mnijenja u Francuskoj, ministar vanjskih poslova te zemlje Rolan Dim je na radio emisiji 10. januara 1993. godine izjavio “da Francuska mora silom osloboditi koncentracione logore.
Nešto kasnije, Rezolucijom UN-a br. 808 i 827 od 25 maja 1993. godine na inicijativu Francuske, odlučeno je da se osnuje Međunarodni sud za suđenje odgovornim za ratne zločine počinjene na prostoru bivše Jugoslavije. U Francuskoj je Vlada 13. jula 1994. godine predložila parlamentu nacrt zakona kojim bi se omogućilo “gonjenje i suđenje počiniocima ratnih zločina ukoliko se oni nalaze u Francuskoj”.
Suočen sa terorom nad Sarajevom, Evropski savjet je 27. juna 1992. godine u Lisabonu u završnoj deklaraciji osudio “zastrašujući broj izgubljenih života i očajnu situaciju u Bosni na humanitarnom planu”. Savjet je utvrdio “da najveći dio odgovornosti snosi srpsko rukovodstvo na čelu sa Miloševićem i jugoslavenska armija koju on kontroliše” Shodno tome naređeno je “da se ubrzano donese odluka u upotrebi sile”. U tom času, prvenstveno zbog teške ekonomske i socijalne situacije u Srbiji, položaj Miloševića je bio veoma ugrožen. Za 28. juni 1992. godine u Beogradu je trebao da se održi skup na kojem trebalo prisustvovati oko 150 000 učesnika u cilju traženja Miloševićeve ostavke. U takvim okolnostima Fransoa Miteran odlučuje da direktno iz Lisabona otputuje u Sarajevu, gdje se zadržao šest sati i gdje je najavio “ponovno otvaranje sarajevskog aerodroma”, čime je svijetu poslao lažnu sliku o dobrom stanju u Sarajevu ali i cijeloj BiH. Time je osujetio bilo kakvu odluku Vijeća sigurnosti o upotrebi sile. Miteran je pred novinarima izjavio jednu skandaloznu rečenicu: “(…) Francuska nije neprijatelj niti jednoj republici u regionu, čak i ako je neka od njih agresor”.
Pet mjeseci nakon toga, 29. novembra 1992. godine u razgovoru za dnevnik “Le Monde” general 1. krajiškog korpusa Vojske Republike Srpske, Momir Talić odaje “priznanje predsjedniku Miteranu kao velikom prijatelju srpskog naroda”. “Njegova posjeta od 28. juna (‘92) spriječila je međunarodnu vojnu intervenciju protiv Srba.”
Ponovni izbor Miloševića za predjsednika Srbije, 20. decembra 1992. godine, obnovio je rasprave o mogućoj vojnoj intervenciji. Ministar vanjskih poslova Roland Dumas je 27. decembra izjavio “da će Francuska učestvovati u međunarodnoj vojnoj akciji”. Ipak, 31. decembra Miteran ponavlja da “se vojna intervencija može poduzeti samo u okviru američko – evropskog angažovanja i pod komandom OUN-a”.
Naravno jasno je bilo da od ovog nema ništa, jer mi Rusija uložila veto na takvu odluku UN-a. Na 13. skupštini NATO- 10. i 11. januara 1994. godine u Briselu, Miteran je podsjetio na Rezoluciju 836 o zabrani letova iznad Bosne, na opasnost od represalija nad “plavim kacigama i uvlačenjem u rat”, kako bi ubijedio američkog predsjednika Klintona da ideja o vazdušnim udarima nije prihvatljiva.
Vijeće sigurnosti je 25. septembra 1991. godine donijelo Rezoluciju o embargu na uvoz naoružanja Jugoslaviji. Naravno taj embargo je išao na štetu branilaca, jer je srpska vojska imala već ogromna materijalno – tehnička sredstva za vođenje rata. Kada je već bilo jasno da snage Armije Republike Bosne i Hercegovine nisu u stanju voditi oslobodilačku fazu rata bez ukidanja embarga, američki Kongres, najprije 12. maja 1994. godine u Senatu, a zatim 9. juna iste godine, u Predstavničkom domu, obnavlja prijedlog o podizanju embarga na naoružavanje ARBiH. Već 23. maja 1994. godine, tj. nakon pozitivnog glasanja u Senatu, bivši francuski ministar vanjskih poslova Roland Dumas preko francuskog radija izjavljuje: “Ta mjera ne može voditi miru. Primamljivo je reći da se ne može nemoćno stanovništvo prepustiti masakriranju, ali embargo proističe iz odluke OUN, i niko ne može raditi suprotno tome”. Dumas je poslije rata ostao upamćen po veličanju Slobodana Miloševića. Malo poslije toga, Miteran na prijemu francuskih ambasadora u Jelisejskoj palati 31. avgusta 1994. godine izjavljuje: “Moja je pozicija jednostavna. Moje odbijanje podizanja embarga na naoružanje jeste briga da se nimalo ne utiče na zaoštravanje rata u Bosni, i da se ne nađemo u situaciji koja bi ga proširila… Bilo bi zaista zastrašujuće ako bismo se našli u još težem ratu.” Pored toga, Francuska i Velika Britanija su najavile povlačenje “plavih kaciga” ukoliko dođe do podizanja embarga.
Kada je 2. januara 1993. godine predložen Vens – Ovenom mirovni plan za Bosnu, a koji je odgovarao samo Hrvatima, bivši francuski premijer Laurent Fabius osuđuje plan za podjelu i traži oštriju akciju francuske vlade. Odgovarajući mu 9. februara Miteran podržava plan i potvrđuje kako se “Francuska neće angažovati u vojnim operacijama u bivšoj Jugoslaviji”. Tokom posjete Uzbekistanu 26. aprila 1994. godine, Miteran je predložio da se na novoj međunarodnoj sjednici po pitanju podjele BiH, predloži osnova da 33% teritorije pripadne Bošnjacima, 17% Hrvatima i 50% Srbima. U konačnici, Kontakt grupa u Ženevi 5. jula 1994. godine privata konačni plan po kojem Hrvatima i Bošnjacima u BiH pripada 51% teritorije, a Srbima, koji su u tom momentu kontrolisali 70% teritorije, 49%. I dok su Bošnjaci i Hrvati prihvatili plan, Srbi su ga odbili. Pod pritiskom međunarodne politike, Milošević, zbog odbijanja plana od strane bosanskih Srba, 4. septembra 1994. godine “prekida političke i ekonomske odnose sa Palama”, a 14. septembra prihvata raspoređivanje promatrača na granici između Srbije i BiH. Ne čekajući da li tzv. “prekid odnosa” donosi rezultate, francuski ministar vanjskih poslova, Alain Jupe već 7. septembra 1994. godine naglašava Kontakt grupi da ublaži 8 sankcije protiv Miloševića i Srbije. Koliko je politika Jupea bila muljatorska svjedoči njegov istup nakon što je 5. februara 1994. godine granata ispaljena sa položaja VRS ubila 68 stanovnika Sarajeva na pijaci “Markale”. Sutradan je Jupe tražio hitnu sjednicu Savjeta NATO-a da bi se zatražilo okončanje opsade i “zaraćenim stranama dao jasan ultimatum”: ne samo onima koji granatiraju Sarajevo, već podjednako objema stranama.
U Francuskim medijima se tokom čitavog rata koristio termin “musliman” za označavanje cjeline Bošnjaka, a prostor BiH koji je bio pod kontrolom ARBiH često nazivan “sa muslimanskom većinom”. Time je u javnom mnijenju stvoren pravi antiislamski sindrom. Dana 10. maja 1994. godine, odgovarajući na dva televizijska kanala o etničkoj podjeli BIH, Miteran je izjavio da bi trebalo da “pregovarači izdvoje područja u kojima bi bilo Bošnjaci, bilo bosanski Srbi, bilo bosanski Hrvati imali većinu”. Kada su tri nedjelje kasnije čelni ljudi novoformirane Federacije BiH zatražili podršku za jedinstvenu BiH, Miteran nije promijenio svoj stav. Nije to učinio ni nakon “Deklaracije za slobodno i jedinstveno Sarajevo”, koju je u septembru 1994. godine, na inicijativu Kruga 99 potpisalo 200 000 građana Sarajeva, kojom oni potvrđuju da odbijaju podjelu grada koju traži srpska strana. Ova inicijativa je gotovo u potpunosti prešućena u francuskoj štampi. Da stvar bude gora list “Le Monde” 28. septembra 1994. godine donosi članak pod nazivom “Kraj bosanskog sna o multietničkoj državi”.
Francuski predsjednik i francuski ministar odbrane Francois Leotard su cijeli rat javno mnijenje uvjeravali da je srpska vojska prejaka i da joj se teško suprostaviti. “Trebalo bi poslati stotine hiljada ljudi da bi se Srbi porazili”. Miteran će to ponoviti i na samitu u Esenu 9. decembra 1994. godine: “Poslati vojnike u Bosnu zahtijevalo bi angažovanje u ratnoj logici. Trebalo bi 100 000 vojnika iz Francuske, pored drugih: to bi bio luđački poduhvat”. Ipak, vojni institut “Military – Balance” je u julu 1993. godine pisao da je “bosanska armija po efektivima prevazišla srpske milicije u Bosni. Njoj još samo treba oružje da preokrenu rat u svoju korist”. “Le Monde” je u svom članku od 12. aprila 1994. godine podsjetio da se u ljeto 1992. godine vodila žestoka rasprava između Miterana i opozicije u kojoj ga je opozicija optužila da vojno pomaže srpsku stranu.
U martu – aprilu 1993. godine, godinu dana nakon početka opsade, u Srebrenici je živjelo 50 000 osoba u veoma teškim uvjetima. Francuski general Filip Morilion odlučuje 11. marta 1993. godine da ostane u Srebrenici sa civilima kako “bi spasio enklavu i prisilio generala Mladića da zaustavi ofanzivu”. U prvi mah njegova akcija donosi nakon devet dana određene rezultate – humanitarni konvoji ulaze u grad, a vijeće sigurnosti 16. aprila 1993. godine Srebrenicu proglašava “zaštićenom zonom”. Morilion je tada Srebreničanima izjavio: “Sada se pod zaštitom snaga UN-a. Nikada vas neću napustiti”. Tada je francuski politički vrh kritikovao generala Moriliona da donosio “svojevoljne odluke”, dok su ga francuski mediji “dizali u nebesa”, riječima “kako se konačno pojavio Francuz koji donosi prave odluke po pitanju Bosne”. Naravno sve je to palo u vodu 11. jula 1995. godine kada su UN snage predale Srebrenicu u ruke srpske vojske.
Nakon što je minobacačka granata 4. februara 1994. godine ubila 10 civila u sarajevskom naselju Dobrinja, američki general Rose je optužio Srbe za ovaj zločin. Kada je sutradan od granate ispaljene sa srpskih položaja stradalo 68 građana Sarajeva na pijaci Markale, francuski general i general UN snaga u BiH, Žan Kot odbija da ukaže na odgovorne za ovaj hitac. Nakon ovog zahtjevano je od srpske strane da povuče svoje teško naoružanje 20 kilometara od Sarajeva, što su oni i učinili ali uz zahtjev da se među “plavim kacigama” nađu Rusi. U noći između 20. i 21. februara 1994. godine 225 artiljerijskih cijevi je stavljeno pod kontrolu UNPROFOR-a, a isto toliko naoružanja povučeno. Međutim, Jupe i Leotard su tražili od UNPROFOR-a da ovaj zahtjev “proširi i na bosansku stranu”, koja je oskudjevala u teškom naoružanju.
Krajem marta 1994. godine VRS je pokrenula žestoku ofanzivu na Goražde. Na zahtjev UNPROFOR-a NATO, tačnije francuski avion polijeće sa nosača aviona “Clemenceau” i bombarduje srpske položaje. Pored toga djelovao je još jedan britanski avion. Bio je to sraman čin podrške braniocima Goražda, čije su odbrane popuštale uslijed žestokog srpskog napada. Rezolucijom 913 od 22. aprila 1994. godine, jednoglasno je usvojen zahtjev o povlačenju srpske vojske iz Goražda, dok im je NATO uputio eksplicitan ultimatum 23. aprila, da “trenutno obustave napad na Goražde inače će biti bombardovani”. U fancuskoj nacionalnoj skupštini 21. aprila 1994. godine Jupe je priznao da “događaji koji se odvijaju u Goraždu predstavljaju neuspjeh za međunarodnu zajednicu”. Ali na pitanje Laurenta Fabiusa, bivšeg premijera, on je napao “one koji daju moralne lekcije… i intelektualce koji prizivaju vojni pohod u Bosnu i podizanje embarga, što znači rat.” Alain Jupe je na sastanku u Londonu 25. aprila 1994. godine, kada je donesena odluka o stvaranju Kontakt grupe izjavio da je “reakcija na srpske napade oko Goražda bila nedovoljna: zračni su udari izvedeni sa malim dozama, dok je trebalo reagovati brzo i jako”. Ipak, Pariz se suprostavio zahtjevima generala Lapresiea, komandanta UNPROFOR-a, da se jedna francuska četa izmjesti kao pojačanje iz Sarajeva u Goražde.
Eduard Baladur je 18. maja 1994. godine u nacionalnoj skupštini potvrdio da će 1 300 francuskih “plavih kaciga” koji su smješteni u Bihaću od jeseni 1992. godine kroz šest mjeseci biti povučeno. Prema “Le Mondu” od 20. maja, Jupe i Leotard su ove mjere shvatili kao vrstu pritiska SAD kako bi one prestale da zagovaraju podizanje embarga, kao i da praktikuju tajne isporuke naoružanja. Do povlačenja iz Bihaća doći će nešto ranije, u oktobru 1994. godine. Kada su jedinice 5. korpusa ARBiH 21. avgusta 1994. godine oslobodile Velike Kladušu od snaga lojalnih Fikreta Abdiću, Francuska je u službenom saopštenju navela da se “protivi svakom pokušaju osvajanja teritorije silom, te da podstiče pregovore”. Ipak, kada su srpske snage u novembru 1994. godine pokrenule ofanzivu na Bihać, izdato je službeno saopćenje o Bihaću kao “vjerovatno izgubljenom ratu za Bosance”.
Dana 25. januara 1994. godine Francuska je za novog komandanta UNPROFOR-a na prostoru bivše Jugoslavije predložila generala de Lepreslea u “nadi da neće prouzrokovati neprilike”. Ova opaska u izvještaju je najbolji pokazatelj da francuska vlada nije bila zadovoljna generalom Kotom. Tokom cijele 1994. godine nezadovoljstvo se širilo od vojnika do generala. Tako “Le Monde” 13. decembra 1994. godine donosi nekoliko izjava oficira i vojnika: “Ako ikada dobijemo naređenje iz Pariza da napustimo Sarajevo, neću imati snage u duši da kažem ono što mislim, da se stidim Francuske, i da se stidim što pripadam armiji kojom komanduju kukavice”; “Mi smo u takvoj situaciji da nam Bošnjaci pružaju pomoć. Priznajte da je situacija opasna. Stidim se pred Bošnjacima, kojima nismo donijeli nikakvu pomoć, stidim se pred Srbima koji vjeruju kako su oni najopakiji, i stidim se pred Francuzima koji gledaju kako se njihova armija ponižava”; “Snage za ‘održavanje’ mira nemaju mjesta u Bosni gdje bi trebalo uputiti snage za uspostavljanje mira… Ako bismo imali stvarno odobrenje da pucamo, Srbi bi oklijevali prije nego što bi se odlučili da nas ponižavaju… Ako se Nato ne bi zadovoljio simboličnim udarima i ako bi nas snažno podržao, trebalo bi samo jedno takvo bombardovanje.”
Nakon definitivno neuspjeha Vens – Ovenovog plana, UNPROFOR je reorganizovan 24. juna 1994. godine. Od 1. jula francuski general Žan Kot je zamijenjen švedskim generalom Larsom Erikom Vahigrenom. General Morilion je 12. jula zamijenjen belgijskim generalom Brikemontom, ali je nakon samo šest mjeseci na njegovo mjesto došao britanski general Majkl Roz. Na osnovu ovoga može se utvrditi da su Francuska i Velika Britanija nastoje voditi sopstvenu političku igru u BiH. Ipak, SAD su se sve više uplitale u problem BiH, tako da su podržale potpisivanje bošnjačko – hrvatskog sporazuma o vojnoj saradnji i formiranju Federacije u martu 1994. godine, a u junu iste godine Kongres SAD glasa za podizanje embarga na oružje namijenjeno ARBiH, izazivajući oštre kritike francuske vlade, koja je prijetila povlačenjem “plavih kaciga”. SAD 8. decembra 1994. godine objavljuju principijelnu odluku da će, u slučaju povlačenja UNPROFOR-a iz BiH, tamo uputiti 15 000 vlastitih vojnika. Francuzi su se plašili da bi ove snage mogle obučiti ARBiH i HVO, pa je Leotard hitno otišao u Vašington 12. decembra da bi pokušao “smiriti američku igru”, kako je izjavio. Četveromjesečno primirje, koje je nastupilo 1. januara 1995. godine, francuska diplomacija je iskoristila da dodatno posreduje i “omekša situaciju”. Još tokom septembra i oktobra 1994. godine Jupe je nekoliko puta plasirao tezu o “pravu bosanskih Srba na konfederaciju sa Srbijom, poput konfederacije Bošnjaka sa Hrvatskom”. On je 1. februara 1995. godine u “Le Monde” lansirao ideju o međunarodnoj konferenciji o bivšoj Jugoslaviji na nivou kontakt grupe i tri priznate države – BiH, Hrvatske i Srbije, uz obavezu njihovog međunarodnog priznanja.
I dok su Francuzi i dalje nastupali muljatorski, SAD su u januaru 1995. godine još jednom u Senatu imale prijedlog o ukidanju embarga. Međutim, sve je to izgledalo izgubljeno, nakon što su 14. i 15. aprila 1995. godine dva francuska vojnika ubijena u Sarajevu. Glavni štab UNPROFOR-a pod francuskim uticajem i podrškom Jupea i Leotarda, bez ikakvih dokaza za ubistvo vojnika optužuju pripadnike ARBiH. Francuska vlada je ovu situaciju iskoristila da 19. aprila u Vijeću sigurnosti progura rezoluciju 987, kojom se pozivaju “zaraćene strane” da produže prekid vatre. U konačnici tokom ljeta 1995. godine SAD su sve više preuzimale ulogu “glavnog policajca” u BiH, dok se francuska politika pod novim predsjednikom Žakom Širakom sve više smekšavala. Također, 27. maja 1995. godine srpske snage su napale francuske “plave šljemove” na Vrbanja mostu u Sarajevu i tom prilikom ubili tri francuska vojnika. Nakon drugog masakra na Markalama 28. avgusta 1995. godine, NATO snage pod dirigentskom palicom SAD konačno čine odlučan potez i započinju operaciju “Namjerna sila”, koja je za cilj imala masovno bombardovanje vojnih potencijala VRS. Francuska vlada, da bi koliko toliko oprala svoju sramnu ulogu u ratu u BiH, daje odobrenje francuskoj vojsci da učestvuje u operaciji čija avijacija izvodi 284 udara na srpske položaje. Operacija je omogućila pokretanje niza oslobodilačkih operacija ARBiH i HVO koje su omogućile završetak rata.
(bosnae.info)
